Her yıl alışkanlıklarımız biraz daha değişiyor. Yeni besinlerle tanışıyor, bazı besinleri unutuyor veya her zaman hayatımızda olanları daha fazla önemsemeye başlıyoruz. 2022 yılı, pandeminin de etkisi ile teknoloji ve dijitalleşme yılı oldu diyebilirim. Bu nedenle 2023'te de gıda sağlık ve beslenme endüstrisinde de dijitalleşmenin etkilerini görebiliriz. Pek çok kişinin sağlık ve iyilik hallerine önem vermesiyle yemek ve sağlık kültürü yeniden şekilleniyor. Aslında iyi yaşam, sadece sağlıklı beslenmek değil, hayatı tüm yönleriyle 360 derece ele alarak bedensel ve ruhsal, yani bütünsel iyilik hali. 2023 yılı için beslenme ve gıda değişimleri hakkında herkesin tahminleri var ancak ben kendi tecrübeme dayanarak her yıl olduğu gibi öngördüğüm trendleri paylaşmak istiyorum.
Bitkisel bazlı etler
Son birkaç yılda, etin görünüşünü, tatlarını ve dokusunu taklit eden bitki bazlı gıdalar için hızla büyüyen girişimler oldu. Gıda endüstrisi verilerine göre bitki bazı gıdalar en güçlü ve hızlı büyüme trendi. Bitki bazlı gıdalar, 2016'dan bu yana hızla artan veganların, vejetaryenlerin ve fleksiteryenlerin sayısıyla son birkaç yılda gıda sektöründeki yerini sağlamlaştırmaya devam ediyor. Çevre, sağlık ve hayvan refahı ile ilgili endişeler ve bitki bazlı seçenekler arttıkça 2023 yılında da tüketiciler bitki bazlı yemeklerin tadını çıkaracak gibi gözüküyor. 2019'da yayınlanan bir rapor, 2040 yılına kadar insanlar tarafından tüketilen etin yüzde 60'ının ya "laboratuvarda yetiştirileceğini" ya da "et gibi görünen ve tadı olan bitki bazlı ürünlerle değiştirileceğini" söylüyor. Sadece kırmızı et değil bitki bazlı balık, peynir ve yoğurt türevi ürünleri de görmeye alışıyor olacağız.
Bağırsak sağlığı
Bağırsak mikrobiyomunun kilo, zihinsel sağlık ve bağışıklıktaki rolü uzun zamandır hep gündemdeydi ancak son yıllarda küresel bir trend haline geldi diyebilirim. Covid-19'un fiziksel ve zihinsel sağlık üzerindeki etkisi nedeniyle “ilaç besin” olarak da adlandırılan fonksiyonel yiyecekleri yemeye ilgi artıyor. Hipokrat'ın bir zamanlar dediği gibi, "Bırak yemek senin ilacın, ilaç senin yemeğin olsun." söylemi her gün doğruluğunu bir kez daha ispatlıyor. Fermente ürünler 2023 yılında yine gözde olmaya devam edecek. Bağırsak sağlığının en büyük destekçileri fermente gıdalar. Probiyotik içerikli fermente gıdalar tüketmenin bağırsak sağlığı üzerinde olumlu etkileri var. Peynir, turşu ve şarabı fermente gıdalara örnek verebilirim. 2023’te de fermente gıdalardan kefir, probiyotik yoğurt ve daha fazla kombucha (tatlı fermente çay içeceği) ‘yı da raflarda daha sık göreceğimizi düşünüyorum.
Bu yıl gıda okuryazarlığı yılı olsun
Gıda okuryazarlığı konusunda farkındalığın önemini belirtiyorum. Tüketicilerin bilinçli alışveriş konusunda sadece kendileri için değil aslında kimseyi geride bırakmadan varlığımızı kesintisiz devam ettirmemiz gereken dünyamız için de çok önemli sorumlulukları var. Bilinçli olarak alışverişe çıkmak en önemli noktalardan. Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının 12 numaralı hedef olan “Sorumlu üretim ve tüketim” ilkesine göre üreticinin de tüketicinin de bu sorumluluğu geniş kapsamlı şekilde düşünmesi ve yerine getirmesi gerekiyor. Burada bilinçli olarak alışverişe çıkmak en önemli noktalardan. Paketli ürün satın alırken etiket okumaya ne kadar özen gösteriyorsunuz? Yapılan araştırmalar tüketicilerin kısa içeriği olan ve koruyucu, yapay tatlandırıcı ve renklendirici içermeyen gıdaları tercih ettiğini belirtiyor. Ancak tüketicilerin yüzde 39 ‘u içerik, alerjen ve sürdürülebilirlik uygulamalarının kaynağı hakkında bilgi sahibi olmak istiyor. Bundan dolayı tüketicilerin 2023‘te ‘’temiz etiket’’ tanımı ile içerik sayısı ve türün yanı sıra alerjen ve sürdürülebilirlik uygulamalarının kaynağının da yer aldığı ürünlere ulaşabileceklerini düşünüyorum.
Özel unlar, filizlendirilmiş bakliyatlar
Çölyak hastalığı, gluten hassasiyeti vb. özel diyet uygulayanlar için farklı un türleri tüketici seçiminde rol oynuyor. Bundan dolayı tohumlardan yapılan mercimek unu , pirinç unu ve diğer alternatif unlar büyük ölçüde tercih edilebilir. 2023’te tüketicilerin daha fazla besin değeri ararken alternatif unlara ulaşabileceğini tahmin ediyorum. Bu noktada filizlendirilmiş bakliyatlardan yapılan unları da sık duyacağız.
Filizlendirilmiş bakliyat ya da diğer kullanılan ismiyle çimlendirilmiş bakliyat son yıllarda çoğu insan tarafından merak edilen popüler bir konu. Çimlenme olarak da bilinen filizlenme, tohumların, tahılların, kabuklu yemişlerin veya baklagillerin sindirilebilirliğini ve besin değerini artırmak için kullanılan yaygın bir uygulama. Filizlenmiş tahıllar ve baklagiller pişirilebilir ve yemeklere eklenebilir veya un haline getirilerek farklı şekilde kullanılabilir. Sağlığa olan faydalarına bakacak olursak bakliyatlarda bulunan fitik asit ve lektin minerallerin bağırsaklarda emilimini engelleyerek şişkinlik yapmasına sebep olabilir. Filizlendirme ile ise fitik asit ve lektini parçaladığı için şişkinlik yapmayan, mineral emilimini engellemeyen içeriğe sahip olunur. Burada bir diğer önemli nokta da besin değeri konusu. Filizlenme sürecinin çeşitli besin maddelerinin konsantrasyonunu arttırdığı, besin karşıtı içeriği azalttığı ve diğer birçok sağlık yararı sağladığına dair pek çok çalışma var. Yapılan araştırmalar filizlenmenin tahıl ve baklagillerin besin içeriğini daha da artırabileceğini gösteriyor.