Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğinde inşa edilen cumhuriyet; 100 yılımızın en büyük fikriydi. Bu fikir kendi felsefesiyle kurumlar, devrimler ve insanlar ortaya çıkardı. Atamızın önderliğinde kurulan cumhuriyetin ışığında 100 yıl boyunca ülkemizi uzmanlık alanında bir yerden bir yere taşıyan nice önemli isim oldu. Bu isimlerin hepsi alanında uzmandı. Gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında büyük başarılara imza attılar, alanlarında öne çıktılar. Biz de bunlardan bazılarını, hatırlatmaya çalıştık. Tabii ki hiçbir liste yeterince uzun değildir. Hele hele böyle önemli bir konu ele alınırken. Hazırlanan liste eksikleri, gedikleri ile kabul edilmelidir.
Modern grafik tasarımın başlangıcı
Her şey İzmirli bir marka olan İnci Diş Macunları’nın poster talebiyle başladı. Sonrası hepimizin malumu: Kulüp Rakısı etiketi (1930) ve Atatürk'ün siparişi üzerine Türk alfabesi kapağı (1932) tasarladı, Ziraat Bankası, Türkiye İş Bankası, Yapı ve Kredi Bankası, Türk Hava Kurumu, Kızılay, Yeşilay, Tariş ve daha nice kurumun afişleri, logoları ve etiketlerine kadar uzanıyor. Grafik dünyamızın kurucu ismi ve geleceğe dönük yüzlerinden biri olarak İhab Hulusi Görey’i unutmak mümkün değil.
Hedefi baştan tanımlamak
Galatasaray'da 1905-1918 arasında 13 yıl, 1925'te 1 yıl olmak üzere iki dönemde 14 yıl başkan olarak hizmet veren Ali Sami Yen Millî Takımın Romanya ile yaptığı ilk maçta, ilk teknik adam olarak görev aldı. Galatasaray kulübüne net bir “varlık sebebi” verdi: “Maksadımız İngilizler gibi toplu bir halde oynamak, bir renge ve bir isme malik olmak ve Türk olmayan takımları yenmektir.“ Yüz yıl içerisinde dünyanın en global sporu haline gelen futbolu bugün her kulüp bu bakış açısıyla deneyimlemektedir. Ali Sami Yen sadece bir kurucu değil, bu bağlamda spor tarihimize şekil veren bir vizyoner olarak da değerlendirilebilir.
Harika çocuk
4 yaşında Bach'in prelüdlerini çalmaya başladı. 8 yaşında Paris Radyosu’nda ilk konserini verdi. "Harika Çocuklar Yasası"nın çıkarılma nedeni oldu. Paris Ulusal Konservatuvarı’nı yüksek piyano, eşlikçilik ve oda müziği dallarında birinci olarak bitirdiğinde 15 yaşında, ABD'de ilk konserini verdiğinde 21 yaşındaydı. Atzmon, Copland, Kempe gibi dünyaca ünlü şeflerle çaldı. İdil Biret, sanat tarihimizin en önemli virtüözlerinden ve vizyonerlerinden biri.
İlk dünya turu
Bordum’da evinin yanında bir süre yaşarken daima Sadun Boro’nun motivasyonunu anlamaya çalıştım. Bir İzmirli olsam da onun kadar uzun denize bakmadan bu motivasyonun anlaşılamayacağını 4 ay boyunca ona ruhani bir komşuluk yaparken fark ettim. Boro, 1963 yılında Kısmet adlı teknesiyle tekrar denize açıldı. Üç yıl süren bu seyahat denizcilik tarihimizde bir ilkti. 46 yıl boyunca bindiği ve yaklaşık 150 bin deniz mil yaptığı Kısmet adlı teknesi, İstanbul/Hasköy'deki eski Haliç Tersanesi'nin olduğu yerde, Rahmi Koç Müzesi'nde sergilenmekte, sivil denizcilik tarihimizin öncü ruhu denizlerde yaşamaktadır.
Yaratıcılığın standardını belirlemek
Türkiye'de reklamcılığı kurumsallaştıran, bir meslek haline getiren 1972’de Ulusal Reklamcılık Derneği’nin, 1985'te ise sektörün en önemli çatı kuruluşu olan Reklamcılar Derneği'nin de kurulmasına öncülük etmiş ve büyük emek verdiği bu derneğin başkanlığını da yapmıştır. 1988’de, Eli Acıman öncülüğünde Kristal Elma Yaratıcılık Yarışması’nı başladı. O gün bugündür Türkiye’de reklam alanında yaratıcılığın standartları Kristal Elma’da belirleniyor.
Evrenin sırrını aramak
Düşünün ki matematik tarihinde adınızla anılan terimler, teoriler ve sabitler var. Bu sizi bilim tarihinde bir değişmez yapmaya yetiyor. Kendi sözleriyle devam edecek olursak; “Gerçekten evrenin sırrını arıyorsanız benim yaptığım gibi sayılara gelin.” Sayıların dilinden anlayıp evrenin sırrını arama vizyonuyla yola çıkan, ülkemizin yetiştirdiği en önemli bilim insanlarından Cahit Arf'ı saygı ile anıyoruz.
Dünyanın hayran olduğu ses
20. yüzyılın en önemli sopranolarından. 74 operayı 66 farklı tiyatroda seslendirdi. 800'ü aşkın performansı ile sadece döneminin en aktif sanatçılarından biri değil, aynı zamanda yeniden gün ışığına çıkardığını ve günümüz repertuvarına kazandırdığı eserlerle de öne çıkan bir sanatçıydı. Operaya getirdiği ve "Gencerate" olarak tanımlanan yorum stiliyle de anılmaktadır.
Fransa sanat dünyasını fethetmek
Andre Breton tarafından 1959 yılı sonunda Paris'te düzenlenen Uluslararası Sürrealizm Sergisi'ne davet edilen, ancak sergiye katılamayan Yüksel Arslan, kullandığı teknikler ve ele aldığı konularla kendine has stilini çok erken yaşlarda yarattı. Özgünlük onun sanatında bir tabir olmanın ötesine geçmiştir. Türkiye'de ve yurtdışında birçok kişisel sergi açtı ve karma sergilere katıldı. Eserleriyle resim sanatımızı dünya sahnesine taşıdı
Bir toplumun grafik arayüzünü baştan yaratmak
İstanbul’da aradığınız sokağı onun tasarladığı tabelalara bakarak buluyorsunuz. 1972 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Grafik Sanatlar Bölümü’nden mezun olduktan sonra grafik tasarımın tüm alanlarının yanı sıra, marka danışmanlığı, üç boyutlu nesne tasarımı, sergileme tasarımı ve tiyatro alanlarında üretim yaptı. Reklamevi’nin kurucu ortaklarından olan Erkmen 1995’te BEK Tasarım ve Danışmanlık’ı kurdu; Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev yaptı. Türkiye’de grafik tasarımını bambaşka bir seviyeye taşıdı. Onun yetiştirdiği isimler tasarım dünyamıza yön vermeye devam ediyor.
Hayallerin öğretmeni
Metin Tekin, Feyyaz Uçar ve Sergen Yalçın'a kadar uzanan pek çok ismi futbol dünyamıza kazandırdı. Beşiktaş altyapı sistemini, özkaynak düzeni olarak tanımlayarak sıfırdan yarattı. 15 yıllık bir aradan sonra Beşiktaş bu sistem sayesinde şampiyon oldu. Türkiye’de PAF Ligi'nin kurulmasını sağladı. 1992 yılında 18 yaş altı Avrupa şampiyonası altın madalyası, 1993'te Avrupa ikinciliği ve 1994 yılında 16 yaş altı Avrupa şampiyonası altın madalyasını ülkeye getirdi.
Yenilmez armada
Darüşşafaka, İTÜ, Galatasaray ve Eczacıbaşı. Tüm bu kulüplerin basketbol şubelerinin kurulum, gelişim ve yarışmacı takımlarının liglere ambargo koyduğu dönemlerin mimarı, bir basketbol efsanesi, Yalçın Granit. Biyografisini okurken her sayfasında “Bir insanın vizyonu daha nerelere kadar uzanabilir?” sorusunu sorduran spor düşünürü, Avrupa'da oynayan ilk Türk basketbol oyuncusu, Türkiye’de basketbolun en önemli düşünürü.
Yeni dalga Türkiye sineması
Başlangıç tarihi ve ilk filmi üstüne pek çok teori ortaya atılsa da 90’ların başı, 80’lerin sonunda, bana göre Yavuz Turgul’un Muhsin Bey’i ile başlayan bir ekoldür Yeni Dalga Türkiye Sineması. Sonrasında Zeki Demirkubuz’dan Nuri Bilge Ceylan’a ve buradan günümüze uzanan birçok ismi barındıran bu ekol, sinemamızı geçmişten geleceğe ve ait olduğu çağdaş bağlama (hala süregelen çalışmalar ve yeni üyelerle) taşımaktadır.
Kırmızı ışık
Cannes Lions'ta Grand Prix kazanma ihtimaliniz güncel verilere göre binde 7. Bu veriyi gerçeğe dönüştüren, imkansızı imkanlı kılan bir kampanya ne mutlu ki 2015 yılında ülkemizden çıktı. Kırmızı Işık (Between Us) isimli Vodafone kampanyası, Cannes Lions’tan toplamda 5 ödülle dönerken medya kategorisinde müthiş bir başarıyla imza atmıştı. Ayşe Aydın ve projenin yaratıcı ekibinden müşterisine uzanan herkes tarihe adını altın harflerle yazdı.
Dünya standardında dijital hikâyeler
90'lı yıllara damgasını vuran ve lokal kültürel öğeleri şaşırtıcı bir mizah anlayışıyla bir araya getiren bir yazılım grubuydu SiliconWorx. Geliştirme sürecinde birçok oyunları yarım kalan grubun lokal hikayeler anlatma konusundaki becerisi, 90'lı yıllarda çocuk olan herkesi hem şaşırtmış hem de "biz de yapabilir miyiz?" hissini vermeleriyle umut vermişlerdir. Günümüzde global anlamda adı anılan pek çok oyun firmasına ve sahip olduğumuz düşünüldüğünde, bana göre Monkey Island’ın felsefesine yakın oyunlar üreten bu SiliconWorx’ün öncüllüğünün önemi daha da ortaya çıkıyor.
Giyilebilir sanat
Ana Britannica'nın yazdığı maddesine göre 1970 yılında doğan, tasarımlarına ve entelektüel kavramları ve sanatsal unsurları katan, üretimleriyle modanın ötesine geçen moda tasarımcısı. Puma için tasarladığı hoodie bag ile fütürizmi sokak modasında gündelik hale getiren, Westworld'ün geleceğin dünyasında geçen hikayesini anlamlı kılan tasarımlarıyla ve daha ele alamadığımız pek çok fikriyle o, alanında bir efsane.
Öncesiyle sonrasıyla Filenin Sultanları
Yalnızca başarılarını saymak için bile özel bir sayıya ihtiyacımız var. Eczacıbaşı’ndan Vakıfbank’a, Vakıfbank’tan Fenerbahçe’ye, bugüne kadar toplamda kulüp bazında 7 kez Avrupa Şampiyonu olduğumuz, kulüp takımı başarılarından Filenin Sultanları’nın nesilden nesile aktarılan olağanüstü başarısı. Türkiye hiçbir alanda kadın voleybolunda olduğu gibi başarılı olmadı bugüne kadar. Teşekkürler Filenin Sultanları, bizi gururlandırdığınız için size ne desek azdır.
Saatleri ayarlama enstitüsü ve tutunamayanlar
Eserler de listemizde yer almalı dedik. Edebiyatımızı modernimzden postmodernizme taşıyan ve bunu yaparken sadece yapmış olmak için yapmayıp gerçekten de teknik ve içerik anlamında büyük birer ders niteliği taşıyan 2 eser: Saatleri Ayarlama Enstitüsü ve Tutunamayanlar. Biri derli toplu bir saat kadar mekaniği ince düşünülmüş, diğeri ise adeta bir çığ gibi kendi kendine sayfaları arasında büyüyüp devleşen, vahşi bir bitki örtüsü hissinde. İkisi de roman türünü kendisinden sonra ve önce olarak ikiye ayıran 100 yıla damgasını vuran, kendi takipçi ve çıraklarını yaratan eserler. Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oğuz Atay’a saygı ile.
İnsanın yapı taşını onarmak
Aziz Sancar, Amerikalı Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte 2015 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Bu üç araştırmacı, 30 yıldan uzun süre birbirlerinden bağımsız olarak ve büyük oranda bakteri hücreleri üzerinde çalışmaktaydılar. Hücrelerin hasar gören DNA'ları nasıl onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandıran araştırmalar yürütüyorlardı. Bu büyük başarı Atatürk’ün yurt dışında eğitim almak için gönderilen öğrenciler için söylediği “Sizi birer kıvılcım olarak gönderiyorum; alevler olarak geri dönmelisiniz,” sözünün hakkını, kıvılcımdan devasa bir aleve dönüşerek verdi.