2019 yılı başında "yeni nesil" lokma dükkanlarında patlama yaşadık. Beşiktaş ve Kadıköy'de filizlenen bu "ürün" farklı semtlere ardından şehirlere yayıldı. 2019 Kasım ve Aralık aylarında ise bu dükkanların peşpeşe kapanması ile ilgili haberler çıkmaya başladı.
https://www.youtube.com/watch?v=F--QpFBoO80
TV kanallarında ve sosyal medya kanallarında çıkan haberlerin bazılarını inceledim. Burada yorumları alınan esnaf ve tüketicilerin ifadelerinden yola çıkarak kendime şu soruyu sordum:
Yeni nesil lokmacılar bir moda mıydı, yoksa bir fad miydi?
Bunu anlamak için Pazarlama Yönetimi derslerinde verilen bilgileri tazelemeye ihtiyacımız var. İyi bir marka oluşturabilmek için "Ürün Yaşam Eğrisi" kavramını ve bu kavram içinde yer alan "stil, moda ve fad" boyutlarını hatırlamak gerekiyor.
Ürün yaşam eğrisi, bir ürünün sırasıyla pazara giriş, yükseliş, olgunluk ve düşüş dönemlerine girebileceğini açıklar. Yaşam metaforunu kullanan bu kavram çoğu zaman işler.
Lokmanın Ege bölgesinden çıktığını, klasik bir yapılış biçimi olduğunu ve İslam dininde manevi yeri ve değeri olan bir tatlı olduğunu biliyoruz. Bu noktada lokma, geleneksel tatlı olarak bir stili yansıtır. Yalın bir tarifi ve aynı zamanda ayırt edilebilir özellikleri vardır. Bu tür ürünlerin bir geçmişi vardır ve nesillerden nesle aktarılabilir. Dolayısıyla geleneksel lokma tatlısının bir stili olduğunu göz önüne almak gerekiyor.
Yeri gelmişken, geleneksel lokmayı savunan insanlarımız "yeni nesil" lokmayı eleştirmekte tamamen haklı olamazlar. Çünkü, nesiller arasında farklar olması gayet doğaldır. Bu farklar, zamanın getirdiği şartlarla doğrudan alakalıdır. Postmodern dönemde yetişen nesil, Türkiye'nin ticaret koşulları içinde kendi işini yapabileceği ve hızlı para kazanabileceği bir ürün oluşturdu ve bunu kullandı.
"Yeni nesil" lokma, uygulama açısından kolay fakat, geleneksel tarife oldukça "ters" bir güncel yorumla meydana getirildi. Ürünün ayrıntılarını biliyoruz. Peki, bu ürün bir moda mıydı? Cevabım hayır. Bir ürünün moda olması için alanında kabul edilebilir ve popüler olması gerekir. "Yeni nesil" lokma bazı yaş grupları için popülerdi çünkü bu popülasyonun tüketim beklentilerine cevap veriyordu. Fakat, "yeni nesil" lokmanın moda olmamasının sebebi bu değil.
"Yeni Nesil" Lokma bir Fad Olarak Var Oldu, ve Sona Eriyor
Moda ve fad kavramlarını birbirinden ayıran en önemli boyut zaman boyutudur. Modanın bir ömrü vardır, fakat fad'in ömrü çok daha kısadır. "Yeni nesil" lokma ürünün oluşması, dükkanların açılması ve kapanması süreçleri 1 yıldan kısa sürdü. Fad, çok hızlı yükselme eğilimi gösteren, hemen kabul edilen ve yüksek hızla düşüşe geçen ürünler için kullanılan bir kavramdır. Bu aşamalar "yeni nesil" lokmanın bir fad olduğunu gösteriyor. Adeta göz açıp kapayıncaya kadar geçen bir sürede ticaret hayatına giren ve çıkmakta olan bir ürünle karşı karşıyayız.
Ayrıca "yeni nesil" lokmanın trend olmaktan çok uzak olduğunu da söyleyeyim. Özellikle bazı TV kanallarında bu ürünün bir trend olduğu söyleniyordu. Trend, uzun ömürlü ve geleceği şekillendirme potansiyelini barındıran özelliklere sahip ürünler ve tasarımlar için kullanılan bir kavramdır. Moda ve fad'ten daha uzun ömürlü ve daha derin bir kapsamı olduğu için "trend" kavramını "yeni nesil" lokma için kullanılmamalıdır.
Yazımı tamamlarken, bir paragraf da girişimcilik boyutu açısından yazmak istiyorum. Kendi işini kurmak isteyen, yeni bir dükkan açmak isteyen ve bir ürünün akım haline gelerek popülerleştiğini görenler girişim için bazı kritik soruları kendilerine sormalılar. Yüksek talep ve yüksek kar olanağının varlığıyla talep fazlası dükkan açıldı. Ürünün bir yaşam seyri olacağını bilmeyen, görmeyen veya göremeyen girişimciler için ise ciddi maddi problemler oluştu. Bu noktada "yeni nesil" lokmanın ürün yaşam döngüsü, dükkanlarını kapatmak veya devretmek zorunda kalan girişimcilerimiz için önemli ve ihmal edilmiş bir boyut olarak görünüyor.
Yazının daha iyi anlaşılabilmesi adına, aşağıda BBC Türkçe tarafından hazırlanmış haberi paylaşmak istiyorum. Zaman ayırıp okuduğunuz için teşekkür ederim.
https://www.youtube.com/watch?v=TPYOKQsvwdo
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.