Türkiye'nin Seri Üretime Geçen İlk Otomobili: Anadol

Türkiye'nin seri üretime geçen ilk yerli otomobili olarak bilinen Anadol, üretildiği dönemde büyük yankı uyandırdı. Farklı kullanımlar için birbirinden farklı modelleri piyasaya sürülen Anadol'un kısa ama başarılı serüvenine hep birlikte göz atalım.

Koç Holding'in kurucusu Vehbi Koç, birçok alanda girişimlerini sürdürürken 1928 yılında da Otokoç'u kurdu. 1946 yılında ise Ford'un Türkiye temsilciliğini aldı. Yerli bir otomobil üretmeyi kafasına koyan Vehbi Koç, 1956 yılında Henry Ford'un yanına gitti. Bu temaslardan sonra 1959 yılında Ford Otosan kuruldu.

Ford Otosan fabrikasında Ford kamyonların montajı yapılıyordu. Koç grubu, yerli bir otomobil üretilip üretilemeyeceğini hesaplamaya başladı. O yıllarda Türkiye'de yaklaşık 100.000 otomobil bulunuyordu ve yılda 3.000 yeni araç ancak satılıyordu. Otomobil üretmenin maliyeti ise çok yüksekti. Her bir otomobilin kalıp maliyeti 4.000 dolara tekabül ediyordu. Daha sonra araçların cam elyafı olarak da bilinen düşük maliyetli fiberglas malzemeden yapılması düşünüldü. Sac karoser kalıplara göre çok daha uyguna mal olan bu malzeme Vehbi Koç'u yerli otomobil konusunda cesaretlendirdi.

1964 yılında Vehbi Koç, Bernar Nahum ve Rahmi Koç, fiberglas teknolojisini üreten Reliant firmasıyla görüşmek üzere İngiltere'ye gitti. Anadol'un ilk modelleri İngiliz Reliant ve Ogle Design tarafından tasarlandı. Şasi, motor ve şanzımanları ise Ford'dan temin edildi. Bundan dolayıdır ki Anadol'un ne kadar yerli bir otomobil olduğu yıllar boyunca birçok tartışmaya konu oldu.

Ford Otosan, Reliant'tan aldığı aldığı lisansla üretime başlayacaktı. Ancak Anadol üretime başlayamadan bürokratik engellerle karşılaştı. Bunlar zar zor aşıldıktan sonra, fiyatının 30.000 lirayı geçmemesi koşuluyla gerekli izinler alındı. Aracın ismi için bir yarışma başlatıldı ve 86.318 başvurunun arasından Anadol ismi seçildi. Böylece 1966'da üretimine başlanan Anadol, 1967 yılında satışa sunuldu. 1984 yılında üretimi durdurulana kadar 87.000 adet satıldı.

Şubat 1967'de satışa çıkan Anadol'un fiyatı 26.800 liraydı ve kalorifer ve radyo için ayrıca 1.000 lira ödemek gerekiyordu. A1 olarak bilinen ilk modelin iki kapısı vardı. 1969, 1971 ve 1972 yıllarında A1'in daha farklı versiyonları da piyasaya sürüldü. 1971 yılında Otosan'daki malzemelerin taşınması için üretilen Anadol Pikap mühendisler tarafından beğenilince, bu aracın da seri üretimine başlandı.

A1'in satışı devam ederken 1971 yılında piyasaya sürülen Anadol A2, dünyanın fiberglas gövdeli ilk 4 kapılı sedan otomobili oldu. Bu dönemde Anadol araçlara olan talep oldukça arttı; çeşitli şehirlerde ön kayıt büroları oluşturuldu. A4 olarak da bilinen Anadol STC-16 ise 1973-1975 yılları arasında üretildi. Türkiye ve dünya rallilerine en çok katılan yerli otomobil olan STC-16, serinin en spor arabasıydı.

1973 yılında piyasaya sürülen Anadol A5, diğer adıyla Anadol SV-1600, dünyanın ilk fiberglas 5 kapılı station wagon otomobili olarak biliniyor. Anadol A6, bir diğer adıyla "Böcek" ise, garip ya da fütüristik olarak tanımlanabilecek tasarımıyla dikkat çekti. Yalnızca 203 adet üretilen Böcek, TRT'nin dış çekimleri için de kullanıldı.

1981-1984 yılları arasında ise Balta Burun olarak da anılan Anadol A8 üretildi. Daha sonra üretilmesi planlanan A9 ise Türkiye'deki politik ve ekonomik gerginliklerden ve ülkenin genel durumdaki karmaşadan dolayı prototip olarak kaldı, hiçbir zaman seri üretime geçmedi. Böylece Anadol, A8 ile 1984 yılında üretimini tamamladı.

Türkiye'nin en çok sükse yapan otomobili olsa da, Anadol'un ilk yerli otomobil olup olmadığı tartışılıyor. Tasarımı Reliant'a ve hatırı sayılır birçok parçası Ford'a ait Anadol'un üretimi Ford Otosan fabrikasında gerçekleşse tam anlamıyla yerli olduğunu söylenemez. Tasarım ve parça üretimi bakımından Türkiye'nin ilk yerli otomobili Devrim'dir; ancak Devrim hiçbir zaman seri üretime geçemedi. Türkiye otomobil tarihinde Devrim'den önce üretilen ve hakkında çok bilgi bulunmayan Nobel/Noble 200 isimli montaj olarak üretilen bir araç da bulunuyor.