Geçen hafta ünlü Harvard Business School profesörü Michael Porter'dan ve stratejik yönetim için önemli 5 güç kuralından (*) bahsetmiştim. İlk güç kuralı olan sektördeki rekabetin ardından gelen güç prensiplerini de iyi anlamak şirketinizi doğru konumlandırmak ve olası tehditlere karşı kuvvetli kılmak için önemlidir. İsterseniz, kalan güç prensiplerini de derinlemesine bir bakalım.
2. Barriers to Entry, Threats of New Entrants (Sektöre yeni girecek oyuncuların karşılaşacakları tehlike ve engeller)
Her sektör yeni oyuncular ister ve pazarın büyüyüp gelişmesini bekler. Ancak her şirketin tavrı da yeni rakipleri hoş karşılamak şeklinde olmayacaktır. Bu açıdan bakıldığında, sektörünüzün yeni oyuncuları bünyesine dahil etme potansiyelini iyi analiz etmek, şirketinize değer katmanın yanı sıra olası rakiplerin giriş stratejilerini de tahmin edebilmenizi sağlayacaktır.
Bu güç prensibinin aslında iki alt kırılımı vardır: Yeni oyuncu girme potansiyeli ve yeni girecek oyuncuların gücü. Bu iki kırılımı da iyi analiz etmek önemli olacaktır. Çünkü ilk kırılım olan yeni oyuncu potansiyeli, size pazarın yeni oyunculara ne kadar hoşgeldin deme hevesi olduğu bilgisini sağlayacak. Öbür yandan yeni girecek oyuncuların potansiyel güçlerini tahmin edebilmek de, mevcut stratejilerinizi bu doğrultuda geliştirmenizi kolaylaştıracaktır.
Unilever'ı düşünün. Omo markasıyla pazarda sağlam bir yeri var ve Türkiye için rakipleri belli; P&G, Evyap ve Hayat Kimya. Zaten hali hazırda pazar içinde rekabet yüksekken yeni bir güçlü rakip ile uğraşmak istemez değil mi? Türkiye'deki deterjan pazarının bu denli rekabetçi yapısı içerisinde küçük markalar olmasına rağmen birkaç domine eden markadan söz ediyor oluşumuz, pazarın yeni oyunculara karşı eğilimini de göstermeye yeterli. Omo'nun yeni oyuncuları zaten hoş karşılamayacağı aşikarken bu pazarı da yeni oyunculara açık bir oyun alanı haline getirmeden, mevcut rekabet sınırları içinde kalması için doğru stratejiler uygulaması da doğal bir sonuç. Bu şekilde Omo, Porter'ın öne sürdüğü pazarın yeni oyunculara karşı bariyer uygulamasını da başarılı bir örnek olarak sergiliyor.
3. Bargaining Power of Suppliers (Tedarikçilerin pazara olan hakimiyetleri)
Çoğu sektörün kendine has bir tedarikçi tipi vardır, tabi tedarik zincirinizi komple kendi şirketlerinizden oluşturmamışsanız. En basitinden paketleme/ambalaj yapan bir şirketseniz bile, paketin/ambalajın hammaddesini sağlayan bir tedarikçiniz mevcuttur. Bu açıdan bakıldığı zaman, tedarikçileriniz ile aranızdaki güç dengesi şirketinizin yaşamını etkileyen kriterlerden bir tanesi haline geldiği çok rahatlıkla söylenebilir.
Porter'a göre tedarikçilerinizle aranızdaki güç ilişkisinde baskın taraf olmadığınız durum, piyasada sağlam duramamanızı etkileyen bir faktör olarak karşınızda durmaktadır. Herhangi bir fiyat aksiyonunda, tedarikçinize bağımlı olmak yerine onun üzerinde maliyetini düşürüebilen bir güç sergilemeniz, sektör içindeki ani hareketlerde etkilenmemenizi hatta zayıf olarak görünen rakipleri bir anda elimine etmenizi sağlayacaktır.
Walmart'ı düşünün. Tüm Amerika'da çok güçlü bir ucuz market zinciri olarak hem işletme okullarında derslere konu olmuş hem de iş dünyasına damgasını vurmuştur. Walmart'ın en güçlü stratejilerinden birisi tedarikçileri üzerine kurduğu güç imparatorluğudur. Her zaman en ucuz fiyatı sunabilmek adına, hem en az maliyetle çalışmaları hem de kaliteyi korumaları gerektiği için stratejilerinde bunu ön plana çıkarmışlardır. En ucuza, kaliteli alışverişi sağlarken tedarikçilerinden de kendilerine en ucuzu garanti etmelerini sağlayan WalMart, müşterilerinin geniş ağı sayesinde bu garantiyi de boşa çıkarmadan yoluna devam etmektedir. Tedarikçilerine sunduğu bu müşteri ağıyla birlikte, garanti satış vaat eden WalMart, Porter'ın güç kuramını başarılı bir şekilde uygulamayı başaran en güzel örneklerdendir. WalMart'ın stratejisine benzer bir stratejiyi Türkiye için düşünmek gerekirse akla hemen BIM markası gelecektir. BIM de WalMart kadar güçlü bir tedarikçi stratejisi izleyerek, maliyetlerini başarılı bir şekilde sürdürebilmektedir.
Bu haftaki yazıda yeni oyuncuların sektör içindeki gücünü ve tedarikçilerin gücünü inceledim. Porter'ın 5 güç prensibinde kalan iki güç prensibini de haftaya örnekleriyle sizlere aktaracağım. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün. Kendi işinize ve çevrenize bu bakış açısıyla baktığınızda, stratejik düşünmeye karşı bir adım daha yaklaşmış olacağınıza şüphe yok.