2025’te dil dünyasında öne çıkan ifade “parasocial” (Türkçesiyle “parasosyal”), Cambridge Sözlüğü tarafından yılın kelimesi seçildi. Terim, bir kişinin hiç tanımadığı bir ünlüye, internet fenomenine, kitap ya da film karakterine hatta yapay zekâ sohbet botuna karşı geliştirdiği tek taraflı duygusal bağları tanımlıyor.
Neden “Parasosyal” seçildi?
Cambridge Sözlüğü editörleri, 2025 boyunca parasosyal ilişkiler kavramına olan ilginin belirgin şekilde arttığını gözlemlediklerini açıkladı. Baş Editör Colin McIntosh, kelimenin “2025 ruhunu yakaladığı” yorumunu yaptı ve bu terimin akademik bir kavramdan gündelik dile nasıl geçtiğine dikkat çekti.
“Parasosyal” kavramı, 1956’da Chicago Üniversitesi’nden Donald Horton ve Richard Wohl tarafından geliştirilmiş. O dönemde televizyon izleyicilerinin ekran yüzündeki kişiliklerle kurdukları tek yönlü ilişkiler tanımlanmak istenmişti. Ancak günümüzde bu ilişki biçimi çok daha genişledi: Cambridge’e göre, hayranlar artık sosyal medya fenomenleriyle, podcast yayıncılarıyla ve hatta yapay zekâ sohbet botlarıyla “arkadaşmış gibi” duygusal bağlar kuruyor. Sosyal psikolog Prof. Simone Schnall, bazı parasosyal ilişkilerin “sağlıksız ve yoğun” olabileceğine dikkat çekiyor; kişiler, bu tek taraflı bağlarla “karşılıklı bir güven” hissi yaşayabiliyor, hatta aşırı sadakat gösterebiliyor, oysa bu bağlar aslen bir yönlü.
Cambridge Sözlüğü, kelime seçiminde 2025’e damga vuran bazı olayları da örnek gösteriyor:
- Taylor Swift ve Travis Kelce: Swift’in Kelce ile nişanı “parasosyal” ilginin güçlü bir yansıması olarak gösteriliyor.
- Lily Allen’ın albümü: Allen’ın “West End Girl” albümü, hayranlar arasında derin bir ilgi ve duygusal yatırım uyandırdı.
- Podcast yayıncıları: Dinleyicilerin, host’larla bir arkadaş sohbeti yaşıyormuş hissine kapılması da parasosyal ilişkilerin günümüz biçimlerinden biri olarak değerlendirilmiş.
- Yapay zekâ chatbotları: Cambridge’e göre, bazı insanlar ChatGPT gibi botları sırdaş, arkadaş ya da terapötik bir “ilişki” aracı olarak görüyor, bu da parasosyal olguyu yeni bir boyuta taşıyor.
Diğer öne çıkan adaylar
Cambridge Sözlüğü’nün değerlendirdiği ancak yılın kelimesi olamayan bazı diğer terimler de var:
- Slop: Yapay zekâ tarafından üretilen düşük kaliteli içerik için kullanılıyor.
- Memeify: Bir görsel ya da olayı meme haline getirmek anlamında.
Cambridge Sözlüğü’nün 2025 seçimi, yalnızca bir kelimenin popülerliğini değil; dijital kültürün, hayranlık dinamiklerinin ve yapay zekâ ile etkileşim biçimlerinin nasıl dönüştüğünü de ortaya koyuyor. “Parasosyal” kavramı, günümüz kullanıcılarının medya figürleriyle kurduğu bağların giderek karmaşıklaştığını hatırlatırken; markalar, içerik üreticileri ve platformlar için de bu duygusal yakınlıkların nasıl şekillendiğini anlamanın önemine işaret ediyor.