Blockchain teknolojisi ile alakalı yazılan ve anlatılanların miktarı karşısında hayrete düşmemek elde değil. YouTube üzerindeki videoları izlemek için şimdi başlasak muhtemelen ömrümüz tükenene dek tüm içerikleri bitirmek imkânsız. Diğer yandan insan hayatı, bu içeriğin tamamına erişmek üzere harcamak adına, fazlasıyla değerli. Hızlı içerik tüketimi çılgınlığının yaşandığı bu acelecilik çağında, arz ve talep dengesi ile bu içerikler üretiliyor. Peki, neden?
Yenilikleri öğrenmek, kavramak ve bir değer üretmek her ne kadar değişmez bir dinamiğin en temel unsuru olsa da aslında çoğunluk bu talebin arkasındaki gerçek nedenleri biliyoruz; yeni bir teknolojinin, tam olarak doğasını ve hakikatini anlamasak dahi, sunduğu fırsatları yakalamaya duyulan arzu ve istek. Geleneksel yollardan kazanamayacağımız veya kazanılması daha uzun zaman alacak faydaları, kısa sürede elde etmek. Bu kötü bir şey değil, bunu arzulamak ise yanlış değil. Ancak bu her yenilik beraberinde bilinmezi, bilinmezlikler ise riskleri getirir. Blockchain teknolojisinin bizlere sunduğu kripto varlıklar ve bu kripto varlıklara bağlı projeler tam olarak yenilik-fayda-risk üçlüsü içinde bize çok güzel dersler verdi.
Kripto varlıklar için 2017-2018 ila 2020-2021 yılları arasında iki büyük boğa dönemi yaşadık. Her ikisini de kendine has dinamikleri ve özellikleri vardı. Bilmeyenler için “Boğa” finansal bir terim ve piyasalarda herkesin iyimser olduğu, yatırım araçlarına talebin sürekli arttığı, bu talep içinde değerlemelerin büyük ölçüde pozitif yönlü seyrettiği ve risk alma iştahının daha fazla olduğu dönem olarak tanımlanabilir.
İlk büyük boğa döneminde (2017-2018) tokenlar ve bunlara bağlı projeler patlama yaşamıştı. Bu süreçte Ethereum’un büyük rolü oldu. İkinci büyük boğa döneminde (2020-2021) yetenekleri daha fazla gelmiş tokenlara bağlı DeFi, GameFi, NFT projeleri öne çıktı. Yapılan yatırımları kısa sürede 10 ila 100 kat değerlemek mümkündü. Bu süreçler hakkında kesilecek ahkamı, ömrümüzü harcasak tüketemeyeceğimiz diğer içeriklere havale edelim.
Blockchain iki farklı ana başlıkta değer üretir
Blockchain teknolojisini ürettiği değer üstünden ele almamız gerektiğini uzun yıllardır ifade ediyorum. Bu değer iki ana bağlıkta ele alınmalı; birincisi maliyetleri düşürmek, ikincisi ise gelir sağlamak.
Maliyeti düşürme kalemi; dijital veri transferlerini daha verimli hale getirmek ve güven maliyetini düşürmek (genelde bu maddeye pek dikkat edilmez ama dünyanın en maliyetli kalemlerinden birisidir güven) olarak özetlenebilir.
Gelir sağlamak ise; iş modellerinde yenilikçilik ve daha önce var olmayan yeni blockchain tabanlı ürün ve servisler olarak ele alınabilir.
Tüm boğa dönemlerinde her iki değer unsuru da fazlasıyla dile getirildi. Ancak bu iddialarda bulunan projelerin sunduğu hızlı kazanç potansiyeli, detaylar yerine sadece pazarlama söylemlerine odaklanan toplukları heyecanlandırdı. Buzdağının görünen kısmı çok çekiciydi. Riskler dikkate alınmadı ve bazı dağların aslında hızla erimeye mahkûm birer buz parçasından fazlası olmadığı anlaşılamadı. Durum böyle olunca ayı dönemleri kaçınılmazdı. Bir finansal deyim olan “Ayı” boğa döneminin tam tersi olarak ifade edilebilir.
Sıradaki döngüde kurallar farklı olacak
Çok net gördüğüm bir gerçek, içinde bulunduğumuz ayı dönemi bir gün son bulacak ve tekrar bir boğa dönemine gireceğiz. Ancak yeni boğa döneminde artık risk alma iştahının karşılığında ortaya konulan projelerin çok daha fazlasını sunması gerekiyor. Sadece yenilikçi bir teknoloji kullanmak ve iyi pazarlama yapmak yeterli olmayacak. Gerçek problemleri çözen ve gerçek ihtiyaçlara cevap veren, gerçek fayda ve değer üreten, gerçek iş modelleri üstüne kurulu proje ve fikirler önemli hale gelecek. Üstelik bir dirhem şeker için bir çuval keçiboynuzu yemeniz de gerekmiyor. Artık sorgulanması gereken teknoloji değil, iş modellerinin faydası ve ne denli tutarlı olduğu. Sormanız gereken basit soru ise bu değeri ortaya koyan projeleri anlamanız için yardımcı olacak. “Bu iş modeli blockchain teknolojisi olmadan çalışabilir ve aynı değeri üretebilir mi?”
Ayılar ve Boğalar arasında kendini kaybetmek istemeyen insanlar ve işletmeler için gördüğünüz gibi çözüm çok basit.