29 Kasım, nam-ı diyar Black Friday'in üzerinden yaklaşık 10 gün geçti. ABD'de tüketim çılgınlığı kavramı ile özdeşleşen bu tek günlük alışveriş günü Türkiye'de de her yıl artan bir ilgi görüyor. Özellikle de fiziksel mağazalardan daha çekici halen sanal mağazaları düşündüğümüzde bu güne özel kampanyaları incelemek gerekiyor.
Öncelikle bu günün isminden başlayalım. Kampanyanın her yıl kasımın son haftasındaki cuma günü düzenlenmesinden ötürü "black" yani siyah veya kara olarak anılması hoş karşılanmadı. Dolayısıyla Türkiye'de bu isim hemen terk edildi ve "muhteşem" "efsane" "süper" gibi sıfatlar tercih edildi.
Kasım ayı içinde 11 Kasım ve 29 Kasım olmak üzere iki farklı alışveriş haftasını yaşadık. Hafta diyorum, çünkü sanal mağazalar tüketicilerin üzerindeki zaman baskısını hafifletmek amacıyla yaklaşık 1 haftalık kampanyalar halinde bu iki tarihe özel kampanyalar yürüttüler.
Bu kampanyalardan yola çıkarak gözlemlediğim bazı boyutları sizlerle paylaşmak istiyorum:
- Fiziksel Mağazalar Cazibesini Yitiriyor Mu?
Sanal mağazalar, aranılan ürünü daha uygun koşullarla tüketiciye sunan birçok mağazayı barındırabiliyor. Hal böyle olunca, tüketici karşılaştırma yaparak satın alma kolaylığına erişiyor. Bu kolaylığa fiziksel mağazaya gitmenin oluşturduğu zaman maliyetinden kurtulmak da eklenince sanal mağazalar fiziksel mağazaların önüne geçiyor. Bununla beraber, alışverişlerde iade kolaylığının olması da riski azaltıyor.
2019 Black Friday'de satılan parça ürün miktarı 2.265.000 civarı oldu. Bu rakam, bir önceki yıldan %45 daha fazla. Hem bu kampanyalardan yola çıkarak hem de takvim yılına baktığımızda tüketicinin sanal mağazalara daha çok yönlendiğini söyleyebiliriz, en azından iddia edebiliriz.
- 29 Kasım Haftasında En Çok Neler Satın Alındı?
Türkiye, ithalata dayalı ticaret yapısını halen muhafaza ediyor. Maalesef, bu yıl içinde yaşanan gelişmeler tüketicilerin satın alma gücünde önemli düşüşe neden oldu. 29 Kasım haftası hem tüketiciler açısından hem de işletmeler açısından farklı beklentilere cevap verdi. Çoğu tüketici çocuk bezi, temizlik malzemeleri, mutfak alışverişi gibi temel ihtiyaçları bu dönemde giderme ve stoklama şansı elde etti. Öte yandan işletmeler, satışların agresif olarak arttığı bu dönemde kendi ciro hanelerini güçlendirme fırsatı elde ettiler.
ABD'de Black Friday dendiğinde özellikle elektronik eşyaları ucuz fiyatlarla satın alma beklentisi mevcuttur. Ülkemizde de bazı fiziki ve sanal mağazalar cep telefonu başta olmak üzere benzer kampanyalar yürüttüler. Bununla birlikte, bu yıl Black Friday haftasında Türkiye'de tüketicinin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştığı ortaya çıktı. Dolayısıyla, ABD'de "tüketim çılgınlığını" tetikleyen ve hedonik tüketim ile alışveriş deneyiminin harmanlandığı hafta olan 29 kasım haftası, bizde temel ihtiyaçları olabildiğince ekonomik şekilde giderme haftasına dönüştü.
- Black Friday Haftası, Ürün Teslimatında Değişiklik Yaratır Mı?
Yaklaşık 2.5 milyon parçaya yaklaşan bir alışveriş haftasından söz ediyoruz. Hemen her sanal mağaza, anlaşmalı olduğu kargo firmalarıyla servis vermeye çalışıyor. Tüketicinin satın aldığı ürünü hem uygun fiyatlı satın almak hem de en kısa sürede teslim edilmesi beklentisi ile almak istemesi ise işletmelere sorun oluşturuyor. Çoğu sanal mağaza ücretsiz kargo promosyonu sağlıyor. Buna karşılık kargo firmalarının operasyonları çıkmaza giriyor. Benim şahsi düşüncem, özellikle alışverişin yoğun olduğu dönemlerde kargo hizmetlerinin "hizmet süresine" göre ayrıca fiyatlandırılması yönündedir. Kategorik fiyatlandırma mağaza, tüketici ve kargo arasındaki ilişkilerin daha sağlıklı bir zeminde yürümesini sağlayabilir. Tüketici, ihtiyacının aciliyetine göre belirlenmiş kargo teslimat sürelerinden birini değişen fiyatlarla tercih edebilir. Böylece işletmeler ve kargo firmaları uygun kotalarla daha sağlık bir çalışma ortamına kavuşabilir. Artık bu kampanyaların oluşturduğu lojistik yükünün de göz önüne alınması gerektiği kanısındayım.
Satış rekorlarının kırıldığı, ciroların arttığı ve kargo takip sorgularının arttığı bir dönemi geride bırakmak üzereyiz. Ülkenin ekonomik koşulları, tüketici ihtiyaçlarını ve beklentilerini şekillendiriyor. Kampanya dönemlerini sonuçları da tüketici ihtiyaçlarını anlamak konusunda pazarlama profesyonellerine daha fazla veri sağlıyor. Ben de bu kampanyaların sürecine ve çıktılarına odaklanarak sizlere fikirlerimi aktarmaya çalıştım.
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.